نفرولوژی تخصصی در حوزه پزشکی است که با پیشگیری، تشخیص و درمان بیماری های کلیه ها در ارتباط است. پزشکی که در زمینه نفرولوژی تخصص دارد، نفرولوژیست نامیده می شود. در برخی مواقع بیماری های کلیوی بدون علامت هستند و تنها با انجام تست های آزمایشگاهی نفرولوژی مشخص می شوند.
شایع ترین بیماری های کلیوی که در حوزه نفرولوژی مورد بررسی و درمان قرار می گیرند شامل بیماری های پیشرفته و مزمن، نارسایی های کلیوی، فشار خون بالا، نفروز یا سندروم نفروتیک، بیماری پلیکیستیک، سنگ کلیه و سایر بیماری های کلیوی ناشی از انواع سرطان ها از قبیل سرطان پروستات، دهانه رحم و مثانه می شوند.
در صورتی که شما به دلیل ناراحتی در کلیه به نفرولوژیست مراجعه می کنید، پزشک از روش های تشخیصی و آزمایشات خاصی برای تشخیص و شناسایی دقیق بیماری استفاده می کند. در ادامه با این تست ها و آزمایشات بیشتر آشنا می شوید.
تست های آزمایشگاهی نفرولوژی
پزشک پس از بررسی شرح حال بیمار و اندازه گیری فشار خون او آزمایش های لازم برای تشخیص دقیق تر بیماری را درخواست می کند. آزمایش های مورد استفاده شامل آزمایش ادرار، آزمایش خون و تصویربرداری است.
آزمایش های ادرار
بررسی دقیق ادرار و انجام آزمایشات مختلف روی آن در تشخیص بیماری های مختلف کلیوی بسیار کمک کننده است.
آزمایش معمولی ادرار
آزمایش ساده ادرار یک تست ساده و ارزان اما بسیار مفید است. طبیعی بودن این تست وجود بیماری کلیوی در فرد را رد نمی کند.
در صورتی که در ادرار بیمار پروتئین مشاهده شود(پروتئینوری)، نشان دهنده اختلال در کلیه هاست و باید جدی گرفته شود. مشاهده پروتئین در ادرار علامتی از وجود بیماری کلیوی یا حتی بیماری های قلبی است. دفع پروتئین همراه با ادرار در بیماران دیابتی نیز نشانه ای از درگیر شدن کلیه ها محسوب می شود.
وجود همزمان خون و پروتئین در ادرار بیمار نشان دهنده التهاب در کلیه و بیماری هایی از قبیل گلومرولونفریت است. مشاهده چرک در ادرار نیز علائمی از عفونت ادراری به شمار می رود.
میکروآلبومینوری
میکروآلبومینوری به معنای وجود مقادیر اندک پروتئین در ادرار است. تست میکروآلبومینوری نشان دهنده اولین درگیری کلیوی در بیماران دیابتیک است. تشخیص زودهنگام درگیری کلیه در این مرحله نقش بسیار مهمی در درمان و کنترل بیماری دارد.
جمعآوری ۲۴ ساعته ادرار
آزمایش ۲۴ ساعته ادرار نیز از دیگر تست های آزمایشگاهی نفرولوژی است. در این آزمایش ادرار بیمار طی مدت زمان ۲۴ ساعت بهمنظور بررسی پروتئینوری جمعآوری می شود.
در صورتی که در آزمایشات معمولی ادراری یا میکروآلبومینوری دفع پروتئین از بدن فرد قطعی تشخیص داده شود، برای بررسی مقدار پروتئین دفع ادرار ۲۴ ساعته بیمار جمعآوری می شود. تعیین میزان دفع پروتئین از بدن بهمنظور بررسی شدت بیماری و اقدامات ضروری بعدی انجام می شود.
کشت ادرار
در شرایطی که بیمار مبتلا به عفونت ادراری باشد، با استفاده از آزمایش کشت ادرار نوع باکتری و حساسیت آنتی بیوتیکی آن مشخص می شود.
آزمایش خون
برای تشخیص دقیق بیماری های کلیوی آزمایشات مختلفی روی خون بیمار صورت می گیرد. در ادامه این آزمایشات مورد بررسی قرار می گیرند.
کراتین و اوره
مقدار کراتینین و اوره در خون بیمار نشان دهنده عملکرد کلیه هاست. کراتین و اوره بهطور طبیعی در بدن همه افراد تولید شده و از طریق ادرار از بدن دفع می شوند. در صورت اختلال در عملکرد کلیه مقدار این مواد در بدن افزایش می یابد.
مقدار کراتین خون یک فرد سالم ۴/۱ -۹/۰ میلی گرم در دسی لیتر و مقدار اوره خون فرد سالم نیز ۴۰-۲۰ میلی گرم در دسی لیتر است؛ سطح بالاتر این مواد در خون حاکی از بیماری کلیوی است. مقدار کراتین رابطه قویتری با عملکرد کلیه دارد.
هموگلوبین
یکی از نقش های کلیه در بدن مشارکت در ساخت گلبول های قرمز است. گلبول های قرمز خون حاوی هموگلوبین هستند. اختلال در عملکرد کلیه ها منجر به کمخونی می شود.
قابل ذکر است کم خونی در افراد دلایل متعددی دارد که بیماری کلیوی تنها یک دلیل آن بهشمار می رود. بنابراین مشاهده کم خونی علامت اختصاصی بیمار کلیوی محسوب نمی شود.
سایر تست های خون
تست قد خون، آلبومین سرم، کلسترول، الکترولیت هایی از قبیل سدیم، پتاسیم، کلراید، کلسیم و فسفر نیز از دیگر تست های آزمایشگاهی نفرولوژی هستند که در راستای درمان بیماری های کلیوی کاربرد دارند.
تصویربرداری ها
علاوه بر تست ادراری و تست آزمایش خون از روش های تشخیصی تصویربرداری نیز در تشخیص بیماری های کلیوی استفاده می شود.
سونوگرافی کلیه ها
سونوگرافی یکی از ابزارهای تشخیصی بی خطر و بسیار کاربردی در تشخیص بیماری های مختلف است. با استفاده از سونوگرافی اطلاعات ارزشمندی در مورد اندازه کلیه ها، وجود سنگ کلیه، کیست های کلیوی و تومور بهدست می آید. در مراحل پیشرفته بیماری های کلیوی سایز کلیه ها کوچک می شود که با استفاده از سونوگرافی به آسانی قابل تشخیص است. انسداد مسیر ادراری نیز توسط سونوگرافی قابل تشخیص است.
عکس ساده شکمی
عکس ساده شکمی در تشخیص سنگ های کلسیمی مسیر ادارای مورد استفاده قرار می گیرد. در شرایط عادی ساختارهای سیستم ادراری در عکس ساده شکمی دیده نمی شوند؛ اما سنگ های کلسیمی در صورت وجود در این نوع عکس ها مشخص هستند.
اوروگرافی داخل وریدی (IVG)
اوروگرافی داخل وریدی نوعی عکس رادیوگرافی با اشعه ایکس است. در این نوع تست های آزمایشگاهی نفرولوژی ابتدا ماده حاجب از بازو به داخل ورید تزریق می شود. ماده حاجب وارد خون شده و از طریق کلیه ها به داخل مجاری ادرار ترشح شده و از آنجا وارد مثانه می شود. این ماده در نهایت از طریق ادرار از بدن دفع می شود.
بعد از تزریق ماده حاجب در فواصل زمانی مشخص عکس برداری از بدن صورت می گیرد. با توجه به اینکه ماده حاجب در عکس رادیوگرافی نمایان است، با استفاده از این روش تصویربرداری تمام آناتومی مجاری ادراری دیده می شود. اوروگرافی داخل وریدی در بررسی سنگ، تومور، انسداد و اختلالات ساختاری و عملکرد مجاری ادراری مفید است.
با توجه به وجود تصویربرداری هایی از قبیل سونوگرافی و سی تی اسکن امروزه کمتر از این روش تصویربرداری استفاده می شود. زیرا ماده حاجب ممکن است آسیب هایی را به کلیه ها وارد کنند. در زنان باردار نیز این تست انجام نمی شود.
VCUG
VCUG در بررسی علل عفونت ادراری بچه ها استفاده می شود؛ در این روش تصویربرداری نیز مثانه توسط ماده حاجب پر می شود و از بیمار خواسته می شود که ادرار کند. همزمان با خروج ادرار از بدن بیمار از سیستم ادراری او عکس گرفته می شود.
سایر تست های رادیولوژیک
علاوه بر روش های تصویر برداری عنوان شده در بالا، سی تی اسکن و آنژیوگرافی عروق کلیوی از دیگر روش های تصویربرداری در تشخیص بیماری های کلیوی محسوب می شود.
نمونه برداری یا بیوپسی
نمونه برداری روشی دقیق و ارزشمند در تشخیص بیماری های کلیوی از قبیل گلومرولونفریت هاست. در این روش با استفاده از سوزنی ظریف و باریک میزان کوچکی از بافت کلیه برای بررسی زیر میکروسکوپ برداشته
می شود.
کلام پایانی
نفرولوژی شاخه ای از علم پزشکی است که بر پیشگیری، درمان و تشخیص بیماری های کلیوی تمرکز دارد. نفرولوژیست از تست های آزمایشگاهی نفرولوژی متعددی برای تشخیص نوع و شدت بیماری استفاده می کند. همانطور که می دانید کیفیت درمان بستگی به تشخیص دقیق بیماری دارد.
آزمایش ادرار و تست خون مرسوم ترین و مفیدترین تست های آزمایشگاهی در تشخیص بیماری های کلیوی هستند. علاوه بر این تست ها روش های تصویربرداری متعدد نیز در این زمینه کاربرد دارند. سونوگرافی کلیه، عکس ساده شکمی، اورورگرافی داخل وریدی (IVG)، VCUG، سی تی اسکن و آنژیوگرافی عروق کلیوی از روش های تصویربرداری هستند که اطلاعات بسیار ارزشمندی در تشخیص بیماری های کلیوی در اختیار پزشک قرار می دهند.
بیوپسی یا نمونه برداری از بافت های کلیه با استفاده سوزن های نمونه برداری ظریف و مخصوص نیز از روش های تشخیصی بسیار دقیق در حوزه نفرولوژی است که در تشخیص برخی بیماری ها از قبیل گلومرولونفریت ها کاربرد دارد.
Source: www.news-medical.net, www.kidney.org