اختلالات الکترولیتی در بیماران کلیوی یکی از صدها مشکلی است که این بیماران در کنار بیماری اصلی خود با آن دست و پنجه نرم می کنند. چرا که محدوده فعالیت های کلیه بسیار گسترده بوده و با کوچک ترین اختلال در عملکرد آن، مشکلات مختلفی برای فرد ایجاد می شود.
اختلالات الکترولیتی وضعیت بسیار حساس و خطرناکی بوده که نیازمند توجه و مراقبت های پزشکی کافی است. بیماری های مختلفی می تواند باعث ایجاد این عارضه در فرد شده و اختلالات الکترولیتی تنها وابسته به بیماری های کلیوی نیست.
در عین حال اگر فردی دچار بیماری های کلیوی شده، بهتر است مراقب این موضوع باشد. این افراد نسبت به دیگران بیشتر در معرض خطر اختلالات الکترولیتی هستند.
در این مقاله هر آنچه که لازم است درمورد اختلالات الکترولیتی بدانید را برایتان توضیح می دهیم. بعد از خواندن این مقاله دید بهتر و دقیق تری نسبت به این بیماران خواهید داشت.
الکترولیت ها
الکترولیت ها مواد یا عناصر یونیزه شده ای هستند که به طور طبیعی در بدن حضور دارند. این مواد در روندهای طبیعی بدن نقش مهمی داشته و کوچک ترین اختلال در تعادل میزان آن ها، یعنی زیاد شدن یا کم شدن آن می تواند تاثیر منفی در عملکرد طبیعی بدن داشته باشد.
این مواد به تنظیم عملکرد سلول های عصبی و اعصاب بدن، ماهیچه ها، حفظ تعادل میزان مایعات بدن و حفظ میزان اسیدی بودن (میزان pH) در سطح امن کمک می کنند. این مواد با جابه جایی در درون یا بیرون سلول ها تعادل های درون بدن را حفظ می کنند.
از مهم ترین و رایج ترین الکترولیت های بدن می توان به سدیم، پتاسیم، کلسیم، منیزیم و کلرید اشاره کرد. در ادامه اختلالات الکترولیتی در بیماران کلیوی را دقیق تر بررسی می کنیم.
اختلالات الکترولیتی
اختلالات الکترولیتی وضعیتی است که در آن میزان اسیدها و الکترولیت های مایعات درونی بدن از حالت طبیعی خارج شده و میزان آن یا افزایش می یابد یا کم می شود. به همین دلیل اختلالات الکترولیتی ممکن است با توجه به میزان آن، حالت های مختلفی داشته باشد.
کلیه های سالم در حالت عادی الکترولیت های بدن را از طریق خون فیلتر کرده، میزان اضافی را از طریق ادرار دفع و از دفع موادی که نیاز است در درون بدن باشد جلوگیری می کند. اما زمانی که در عملکرد کلیه ها اختلالی وجود داشته باشد، تعادل میزان الکترولیت ها به هم می خورد.
به هم خوردن این تعادل ممکن است دلایل مختلفی داشته باشد. اما اختلالات الکترولیتی در بیماران کلیوی شایع ترین و در عین حال حساس ترین حالت بوده و نیازمند مراقبت های زیادی است. این اختلالات می تواند به حدی شدید شود که نیاز باشد فرد دیالیز کند.
دلایل به هم خوردن تعادل الکترولیت ها
مایعات بدن می تواند توسط اندام های مختلفی تنظیم شود. به همین دلیل است که اختلالات الکترولیتی در بیماران کلیوی تنها دلیل به هم خوردن تعادل الکترولیتی نیست. موارد زیر از جمله عللی هستند که می تواند موجب به هم خوردن این تعادل شوند:
- داشتن رژیم غذایی ناکافی یا سوء تغذیه
- مصرف الکل بیش از اندازه
- نارسایی قلب
- سوختگی های شدید
- شکستگی های شدید استخوان
- بیماری های تیروئیدی
- کم آبی بدن
- اسهال یا استفراغ مزمن
- اختلالات کبدی
- مصرف داروهای خاص
- مصرف بیش از حد مایعات
- بی اشتهایی عصبی
اختلالات الکترولیتی در بیماران کلیوی چگونه است؟
کلیه ها با دفع میزان اضافی الکترولیت موجب حفظ تعادل این مواد در بدن می شود. در عین حال زمانی که میزان الکترولیت های بدن کم باشد، کلیه ها از دفع میزان اضافی آن جلوگیری می کنند. پس زمانی که در عملکرد کلیه ها اختلالی وجود داشته باشد، این تعادل نیز به هم خواهد خورد.
برخی از بیماران دفع آب اضافی، سدیم، کلر، منیزیم، فسفر و برخی پروتئین ها مختل شده و میزان این مواد در بدن از حالت عادی خارج می شود. در عین حال بازجذب برخی مواد از جمله ویتامین D، کلسیم، اسید فولیک و ویتامین C دچار اختلال شده و میزان زیادی از آن با ادرار دفع می شود.
برخی از اختلالات الکترولیتی نیازی به دیالیز نداشته و تنها لازم است فرد رژیم خاصی را رعایت کند. به دلیل ناتوانی فرد در بازجذب، آب زیادی دفع شده و فرد محدودیتی در مصرف آب ندارد. مگر در مواردی که فرد به دلیل فشار خون بالا باید مصرف آب خود را محدود کند.
از طرفی باید به مایعات غذایی که مصرف می کند نیز دقت کند. یعنی مصرف مواد خشک از جمله نان را محدود کرند. در عین حال باید مصرف میوه را به حد بالایی برساند. مصرف داروها نیز تحت نظر پزشک صورت خواهد گرفت.
در مواردی که اختلالات الکترولیتی در بیماران کلیوی بسیار شدید باشد، نیاز است که تعادل الکترولیتی به وسیله دیالیز انجام شود. بیمارانی که تحت درمان با دیالیز قرار می گیرند، دفع بسیار پایینی داشته و بدون دیالیز نمی توانند به زندگی طبیعی خود ادامه دهند.
بیماران دیالیزی به دلیل دفع ناچیز و پایینی که دارند، مقدار الکترولیت بالایی در بدن خود داشته و برای دفع آن باید از راه دیگری به جز دفع از راه ادرار، از جمله دیالیز اقدام کنند.
علائم اختلالات الکترولیتی در بدن
علائمی که اختلالات الکترولیتی در بیماران کلیوی یا دیگر بیماران دارند، تقریبا یکسان بوده و قابل تشخیص است. البته در نوع خفیف این اختلالات که تعادل الکترولیتی به میزان کمی به هم خورده، ممکن است علائمی مشاهده نشود.
البته علائم اختلالات الکترولیتی ممکن است با دیگر بیماری ها اشتباه گرفته شود. راه اصلی برای تشخیص این اختلالات انجام آزمایشات روتین خون بوده که طی آن میزان الکترولیت ها در بدن مشخص می شود. علاوه بر این علائم اختلالات الکترولیتی در بدن همه افراد یکسان نبوده و ممکن است بسیار متفاوت یا کاملا یکسان باشد.
بین تمام علائمی که تاکنون بین افراد مبتلا به این اختلال مشاهده شده، موارد زیر تقریبا مشترک و شایع است:
- ضربان قلب شدید یا نامنظم
- خستگی و بی حالی
- تشنج
- حالت تهوع یا استفراغ شدید
- اسهال یا یبوست
- درد در ناحیه شکمی
- درد عضلانی و ضعف عضله
- زودرنجی
- گیجی و سردرد
- بی حسی یا سوزش پوست نواحی مختلف بدن
هر کدام از این علائم اگر با علائم دیگری همراه باشد، ممکن است که خطرناک باشد. همچنین بی توجهی به این عارضه و عدم درمان به موقع آن می تواند آثار بدی بر سلامت فرد گذاشته و در نهایت موجب مرگ شود. اگر این علائم را در خود یا بیماران کلیوی مشاهده کردید، آن را جدی بگیرید.
انواع اختلالات الکترولیتی
همانطور که الکترولیت ها انواع مختلفی دارند، اختلالات الکترولیتی نیز می تواند انواع مختلفی داشته باشد. یعنی کاهش یا افزایش هر کدام از این مواد می تواند باعث نوعی از اختلال در تعادل الکترولیت شود.
با دسته بندی انواع اختلالات می توان بهتر برای تشخیص و درمان آن اقدام کرد. انواع آن تنها مخصوص اختلالات الکترولیتی در بیماران کلیوی نیست و موارد دیگری که عامل این اختلال می شوند را هم شامل می شود.
با توجه به کاهش یا افزایش هر کدام از الکترولیت ها، از پیشوندهای مخصوصی استفاده می شود. برای کاهش هر کدام پیشوند (هیپو) و برای افزایش پیشوند (هیپر) قبل از نام آن الکترولیت قرار می گیرد. برای مثال:
- کلرید: هیپوکلرمی (کاهش کلرید) و هیپرکلرمی (افزایش کلرید)
- منیزیم: هیپومنیزمی (کاهش منیزیم) و هیپرمنیزمی (افزایش منیزیم)
- فسفات: هیپوفسفاتمی (کاهش فسفات) و هیپرفسفاتمی (افزایش فسفات)
- کلسیم: هیپوکلسمی (کاهش کلسیم) و هیپرکلسمی (افزایش کلسیم)
جمع بندی
در صورتی که به هیچ کدام از بیماری های ذکر شده به عنوان عامل این دسته از اختلالات یا بیماری های کلیوی مبتلا نیستید، نگران نباشید. اما بهتر است بدانید که اختلالات الکترولیتی در بیماران کلیوی وضعیتی بسیار حساس و حائز اهمیت است.
در صورتی که از بیماری های کلیوی رنج می برید، بهتر است بیشتر از دیگر افراد مراقب رژیم غذایی خود باشید. رژیم غذایی شما نباید حاوی غذاهای فرآوری شده بوده و بهتر است آب کافی شما را از طریق مواد خوراکی نیز تامین کند. علاوه بر این نوشیدن آب کافی و به اصلاح هیدراته نگه داشتن بدن نیز بسیار مهم است.
منبع: https://www.cmneph.com/electrolyte-imbalance.php